NUŞTOXÊ MA YO TEWR VERÎN: EHMEDÊ XASÎ

Roşan Lezgîn

Mehlaya Xasan de cînîya Sofî Hesenî Medîna rê yew pitiko weşik bi. Serre 1867 bî. Sofî Hesenî nameyê lajê xwu Ehmed na ro.

Miyanê ma kurdan de cemêrdanê pak û dîndaran ra vanê “sofî”. Seba ke babîyê Ehmedî Hesen zî merdimêko pak û dîndar bi, coka ey ra vatêne “Sofî Hesen.” Esas, sulaleya înan pak bî, coka mehlaya înan ra zî vatêne “Mehlaya Xasan”. 

Mehlaya Xasan yew mehlaya Hezanî ya. Hezan, mintîqeyê Pêşêkevirî de yew nehîyeya Licê ya. Licê zî qezaya Diyarbekirî ya. 

O wext, sey nikayî mektebî çinê bî. Tutan keye de yan zî medresayê camîyan de, verê melayan de dest bi wendiş kerdêne.

Seba ke babîyê Ehmedî Quran wendbi, coka Ehmedî keye de, verê babîyê xwu Sofî Hesenî de dest bi wendiş kerd.

Ehmedî dima medreseya Hezanî de, verê Mela Mistefa Xetîbî de wendişê xwu dewam kerd.

Verê cû, tutanê ke medresa de wendêne ra vatêne "feqî". O wext, her medresa de tewr tay des feqî estbî. Feqîyan tenefus de xwu rê kayî kay kerdêne. Enê kayan ra yew zî dame bi. Dame, yew kayê zêhnî yo.

Dame miyanê di kaykerdoxanê reqîban de kay beno. Yê her reqîbî şiyes hebî, bi hîris û di hebî kerrayan kay beno. Gama ke di kesî kay kenê, gelek kesî zî eşkenê xwu rê kayê înan seyr bikerê.

Rojêk, ancî Ehmed û hevalê xwu baxçe de dame kay kenê. Gama ke ê dame kay kenê, mela ezan dano. Ê zî kayê xwu ca verdanê şinê camî, nimajê xwu kenê.

Dima ageyrenê yenê ke kayê xwu dewam bikerê. Ewnîyenê, kerrayê înan heme vila biyê. Mevaje ke yew biza zungire ameya zere, kerrayê înan vila kerdê. 

Bize yew heywana şitî ya. Miletê ma verê cû zaf bizî weye kerdêne. Şarê ma hem şitê bizan ra, hem mûyanê înan ra, hem goşt û posteyê înan ra, hem zî pişkilê înan ra îstîfade kerdêne. 

Şitê bizan ra mast, rûn, penîr û tantur (toraq) viraştêne. Şit, mast û rûnê bizan dayne tutan ke qewet bigêrê, biaqil bê, jêhatî bê.

Mûyê bizan ra palasî, konî û reseneyî viraştêne. Palasî erd de ravistêne, ser o niştêne ro. Wexto ke şiyêne zozanan konî akerdêne, bin de rakewtêne. Resene zî pê barî girêdayne.

Goştê bizan kerdêne qewirme, zimistanî werdêne. Posteyê înan zî kerdêne meşke. Gama ke goştê înan pewtêne, linganê bizan ra kapî vetêne, dayne tutan. Tutan xwu rê pê kay kerdêne.

Pişkilê înan zî berdêne rijnayne miyanê bexçe û hêgayan. Pişkî sey gubreyî qewet dayne herrî. 

Ehmed rêça bize vîneno, fam keno ke bize kerrayê înan vila kerdê. 

Bize çiyo solin ra hes kena. Ehmedî û hevalanê xwu gama ke dame kay kerdo, destê înan areq dayo. Areqê însanî solin o, coka kerrayî zî biyê solin.

Biza ma ya zungire ameya kerrayê înan bi ziwanê xwu liştê, heme nat û wet kerdê vila û şiya. Ehmed rêça linganê bize teqîb keno, heme kerrayanê dameyî arêdano, ano. O û hevalê xwu ancî dest pê kenê dameyê xwu kay kenê.

Ehmed kitaban ra, wendiş ra zaf hes keno. Hem hevalanê xwu dir kay keno hem zî dersa xwu şixulîyeno.

Tutê ke wendiş ra hes bikerê, dersa xwu baş bişixulîyê, zaf benê biaqil û zekî. Badê, eseranê rindan anê meydan, nameyê înan tim dinya de maneno. Her kes înan ra hes keno.

Seba ke şarî sulaleya Ehmedî ra vato “Keyê Xasan” coka nameyê Ehmedî miyanê şarî de sey “Ehmedê Xasî” vila biyo.

Badê pey, Ehmed şino medreseya Pêçarî de waneno. Pêçar zî mintîqeyê Kirdaneyî de yew nehîyaya Licê ya.  

Ehmedî, dima Diyarbekir de Medresaya Mesûdîye de wendişê xwu temam kerd. Medresaya Mesûdîye kişta Camî Kebîr de medresaya tewr verîne ya Diyarbekirî ya. Zemanê xwu de sey unîversîte biya.

Ehmedî îcazetnameyê xwu girewt û bi muderis. Îcazetname ra nika vanê “dîploma”. Diyarbekir de, Medresaya Mesûdîye de dest bi muderisîye kerd. Muderisan ra nika vanê “malim” yan zî “dersdar”, yanî keso ke derse dano. 

Serrêk badê cû, dewa xwu Hezan de, medresaya ke tede wendbi de bi muderis. Çend serrî badê cû zî, bi muftîyê Licê. 

Hetanî serra 1924 muftî bi. Dima, ey bi xwu muftîtî ra îstîfa kerde û şi dewa xwu Hezan.

Ehmedê Xasî gama ke Diyarbekir de wendêne, Mewlidê Kirdî nuşt. Eno kitabo tewr verîn o ke bi Kirdî nusîyayo.

Ehmedê Xasî ewnîyeno ke ziwananê bînan de kitabî estê, her kes ziwanê xwu de nusneno la Kirdî de kitab çinê yo. Çimkî hetanî o wext kesî bi Kirdî nênuşto.

Ehmedê Xasî kitabê xwu nusneno, temam keno. Diyarbekir de, Çapxaneyê Lîtografya de çar sey nusxayî çap benê. Eno beno kitabê ma yo tewr verîn.  

Mewlidê Kirdî ra teber yew kitabo bîn û çend meqaleyî û şiîrê Ehmedê Xasî zî estê. 

Kirdî yew şaxê ziwanê Kurdî yo. Tayê cayan de Kirdî ra vanê “Dimilî”, tayê cayan de vanê “Kirmanckî” û tayê cayan de zî vanê “Zazakî”.

Badê ke Ehmedê Xasî kitab nusneno û beno muderis, miyanê şarî de ey ra vanê “Xoceyo Xasî” û “Seydayê Xasî” zî. 

Kelîmeya “xoce”yî manaya malim û dersdarî de ya. Kelîmeya “seyda” zî manaya kesê alimî de ya.

Madem Ehmedê Xasî kitabê ma yo verîn nuşto, ma zî hem ey rê sipas bikerê, hem zî bi hurmet ey yad bikerê. La esas gereka ma kitabê ey biwanê û ziwanê xwu qisey bikerê. 

HÎKAYEYA DENGBÊJÊKÊ KURDÎ: ZERYAB

Roşan Lezgîn 

Tiya ra zaf wext verê cû, teqwîmê mîladî gore serre 789 bî. Mûsil de, yew dewa kurdan de tutêk ame dinya. Nameyê babîyê ey Nafî bi. Nafî, nameyê lajê xwu Evdilhesen Elî rona.

Evdilhesen Elî bineyke bi pîl, Nafî keyeyê xwu bar kerd şi Bexdad. Ey waştêne lajê xwu uca bido wendiş.

Mûsil zî yew bajaro zaf pîl bi, rindek bi la Bexdad paytext bi. Tede zaf medreseyî estbî, her ca ra dersdar û mamostayê başî ameyne uca.

Evdilhesen Elî Bexdad de dest bi wendiş kerd. Wendekarêko zaf jêhatî bi. Hem medresa wendêne hem verê dengbêjêkê pîlî de dersa muzîkî girewtêne. Nameyê enê dengbêjî Îshaq bi. Îshaq zî eslê xwu dewijê Evdilhesen Elî bi.

Evdilhesen Elî hem zaf weş ûd cenitêne, hem zaf weş deyirê kurdan vatêne. Vengê ey hende weş bi ke sey vengê teyran bi.

O wext Harûnê Reşîd Bexdad de xelîfe bi. Îshaqo dengbêj qesra ey de serekê muzîsyenan bi. Rojêk, Harûnê Reşîdî serdengbêjê xwu mamosta Îshaqî ra va “Yew vengo newe çinê yo? Ez wazena goşdarîya venganê neweyan bikerî.” Îshaqî va “Yew xort esto, dewijê min o. Vengê ey zaf weş o. Zaf weş ûd ceneno.” Îshaqî va “Ez ey ana. Wa şewêk to rê deyiran vajo.”

Mamosta Îshaqî şagirdê xwu Evdilhesen Elî ra va “Ûdê xwu bigîre, bêre." 

Mamosta Îshaqî Evdilhesen Elî berd qesra Harûnê Reşîdî. Evdilhesen Elî ûdê xwu bi destê xwu viraştbi. Ûdê ey ûdanê bînan ra zaf şenikêr bi, heme perdeyê ûdî birîsm ra bî. Di têlê ûdê ey loqirayanê leyîrê şêrî ra viraştbî. Mizraba ey zî baskê qertalî ra bî. Vengê ûdê ey sey zingilî bi.

Evdilhesen Elî a şewe meclisê Harûnê Reşîdî de hem da ûd ro hem deyirî vatî. Zaf weş vatî. Hende weş vatî, hende weş ûd cenit ke Harûnê Reşîdî û kesê ke meclis de bî, zewq ra xeriqîyayî.

A şewe ra pey êdî nameyê Evdilhesen Elî bi “Zeryab”. 

Tayê vanê “Zeryab” nameyê yew teyre yo. Ena teyre zaf weş wanena. Evdilhesen Elî zî eynî sey ena teyre weş deyirî vatî, coka şarê mecilisî ey ra va "Zeryab". Tayê zî vanê, vengê ey hende weş bi, sey awa zerrnî bi. Coka êdî ey ra va "Zernab."

Hem xelîfe Harûnê Reşîdî hem kesê ke meclis de bî, hemîne Zeryabî ra zaf hes kerd. La mamosta Îshaq zaf hesidîya. Xwu rê va, xelîfeyî şagirdê mi ra hes kerd, êdî qîymetê mi nêmend. Xelîfe do Zeryabî biyaro herinda mi de bikero serdengbêj. 

Hesed, nêweşîyêka xirab a. Hesed dayîka nêweşîyan a; tim ci ra zirar virazîyeno!

Roja bîne mamosta Îshaqî Zeryabî rê xebere şirawite. Zeryab şi keyeyê mamostayê xwu Îshaqî. Mamosta Îshaqî va “Zeryab! Yan ti enê welatî ra şinê, yan ez û ti êdî dişmenê yewbînan ê. Ez do sereyê to vîndî bikerî!”

Zeryab zaf fikirîya. Nêeşka mamostayê xwu rê bêhurmetî bikero. Ûdê xwu girewt, Bexdad ra vejîya. Hetê Misirî ser şi, şi bajarê Qahîre. 

Harûnê Reşîdî mamosta Îshaqî ra çend reyî persê Zeryabî kerd. La mamosta Îshaqî va “To Zeryabî ra hes kerd, to pesnê ey da, mêrik xerifîya. Va mi ser ra dengbêj çinê yo. Va, ez şina dinya ra geyrena. Bexdad terk kerd, şi.”

Zeryab şi resa Qahîre, uca zî ûd cenit, deyirî vatî. Zerrîya keynekanê Qahîre dekewte Zeryabî. Uca yew keyneka rindeke dir zewicîya.

Zeryab uca ra zî şi Tunûs. Çend serrî Tunûs de zî ûd cenit û deyîrî vatî. Êdî name û vengê Zeryabî seraserê welatanê Mexrîbî ra bi vila, şuhretê ey şi resa welatê Endulusî.

Zeryab pê hesîya ke mîreyê Endulusî Hakîm zaf qedrê hunermendan zano. Ey mîreyê Endulusî rê yew mektûb şirawit, tede va "Eke ti mi qebûl bikerê, ez wazena bêrî welatê to." 

Mîreyo ke verên a name û vengê Zeryabî şinawitbi, bi keyfweşî cewab da, Zeryab wesêna welatê xwu. 

Zeryabî cînî û tutê xwu girewtî, şi Endulus. Şi bajarê Algecrasî. A serre tam 822 bî. Zeryab o wext hîris û hîrê serre bi. Sermuzîsyenê mîreyê Endulusî Mensûro cihûd ame vernîya Zeryabî.

O wext mîreyê Endulusî Hakîm bajarê Kordoba de mendêne. Hema ke Zeryab nêşibi uca, şanso xirab, xebera mergê mîreyî ameye.

Zeryabî aîleya xwu girewte ke apey ageyro la Mensûrê cihûdî nêverda. Va “Lajê mîreyî Ebdurehman nika do herinda babîyê xwu de şêro textî ser, o Hakîmî ra zafêr hunermendan ra hes keno.”

Zeryab û sermuzîsyenê qesra Endulusî Mensûro cihûd piya şiyî Kordoba. Zeryab tersa ke mamosta Mensûro cihûd zî sey mamosta Îshaqî ey ra bisedîyo. La Mensûr sey mamosta Îshaqî hesûd nêbi, ey Zeryabî ra zaf hes kerd. Keremê zerrîya xwu ra cayê xwu da Zeryabî. Va "Ti hunermendêko zaf esîl ê. Ez cayê xwu bi keyfweşî teslîmê to kena."

Zeryabî Endulus de muzîkê şarê spanyolî zî zaf weş şinasna. Dima, dengbêjîya kurdan û muzîkê şarê Spanya kerdî têmiyan, yew sentezo newe îcad kerd. Yew ekolo newe yê muzîkî na ro. Enê muzîkî ra va “Flamenko”.

Mîreyo newe Ebdurehmanî Zeryabî ra zaf hes kerd. 

Zeryabî Endulus de yew mektebê muzîkî akerd. Uca new hebî tutê xwu û bi seyan şagirdî mûsnayî muzîkê flamenkoyî. Coka Zeryab dinya de sey “babîyê flamenkoyî” şinasîya. Flamenko, yew tewir muzîkê şarê spanyolî yo la her kes zano ke sentezê muzîkê kurdan û muzîkê spanyolan o.

Vanê Zeryabî des hezarî deyirî ezber zanayne.

Zeryab neke tenya dengbêj û muzîsyen bi. O zaf zanaye, alim, kîbar û zarîf bi. Ey zerafetê modaya kincan de zî zaf çî mûsnayî şarê spanyolî. Coka name û vengê Zeryabî hemeyê Spanya û dinya de sey sembolê kîbarî û zerafetî zî yeno vîrê însanan.

Seba ke Zeryab pîlanê ma kurdan ra yew o, loma heta dinya bibo, miletê kurd do ey xwu vîr ra nêkero. 

WEŞANGERO VERÎN YÊ KURDAN: KURDÎZADE EHMED RAMÎZ

Roşan Lezgîn

Miyanê Licê û Dara Hênî heme ko yê. Koyê ucayî heme bi dar û daristan ê. Enê koyî bi her tewir mazêran, hewrsêran, simzêran, şeqokêran, mevrokêran, vamêran, încilêran û hema zaf tewirê daran xemilnaye yê. 

Sîneyê koyan ra hênîyê esîlî ber benê. Miyanê koyan ra dereyî û layî resenê pê, benê çemî.

Awe bi xulexul herikîyena. Golanê çeman de tewir bi tewir maseyî asneberîye kenê. Fekê çeman de hêga û bexçeyî kesk û kewe kenê. 

Licê qezaya Diyarbekirî ya, Dara Hênî zî qezaya Çewlîgî ya. Her di zî bajarê zaf rewîn ê.

Miyanê enê her di qezayan de zaf dewî estê. Enê dewan ra yewe Zengesor o.

Serra 1878 de ena dewe de yew tut yeno dinya. Nameyê ey Ehmed Ramîz nanê ro. 

Hewt birayî û di wayî benê. Ehmed Ramîz Zengesor de beno pîl, beno hewtserre, tam yeno wextê wendişî. Ehmed Ramîz lajekêko biaqil biyo.

Seba ke keyeyê yew merdimê înan verîna Diyarbekir de biyo, babîyê ey Ehmed Ramîzî gêno beno emanetê ê merdimê xwu keno ke uca biwano. Çimkî o wext her dewe de mekteb û medresayî çinê biyê.

Ehmed Ramîz Diyarbekir de Medresaya Mesûdîye de dest bi wendiş keno.

Diyarbekir de wendişê xwu temam keno û şino Îstanbul, ena rey uca waneno. 

Ehmed Ramîz badê ke Îstanbul de wendişê xwu temam keno. Êdî zaf bêrîya dadî û babîyê xwu, way û birayanê xwu keno. Bêrîya hevalan û merdimanê xwu zî keno. Ageyreno yeno dewa xwu Zengesor.

Dewijê ey şinê dorê Ehmed Ramîzî de kom benê, vanê “Îstanbul de çi esto çi çinê yo? To çi dî, çi pê hesîyayî, çi hewadîsî estê, dê ma rê qal bike.”

Ehmed Ramîz qalê wendişê xwu keno, qalê Îstanbulî keno. Qalê behrî keno, qalê gemîyan keno…

Dima, vano “Tayê merdiman paytextê Fransa Parîs de teyare viraşto. Hewa ra perreno…”

Şarê ma o wext pêro nêwende biyo, xebera înan zêde dinya ra çinê biya. 

Dewijî xwu rê heyret manenê. Bawer nêkenê. Vanê, “Teyare çi ra viraşto?” Ehmed Ramîz vano “Asin ra viraşto.”

Dewijî vanê “Ancax teyrî hewa ra biperrê. Asin hewa ra nêvindeno ke bieşko biperro.”

Ehmed Ramîz înan rê tarîf keno, vano “Teyare asin ra virazîyeno. Motorê ey esto, perwaneyê ey estê. Perwaneyî bi suret geyrenê, teyareyî hewa ra gênê. Motor zî şixulîyeno, bi qewetê hewayî teyareyî aver tehn dano…” 

La vano nêvano, nêkeweno sereyê dewijan, kes ey ra bawer nêkeno. Dewijî vanê “Ma va qey ti şiyî Îstanbul, to mekteb wendo, ti biyê zanaye. La wina aseno ke to aqil perrnayo, ti biyê gêj!”

Ehmed Ramîz ewnîyeno ke kes ey ra fam nêkeno, dano piro, ancî şino Îstanbul.

Ehmed Ramîz û tayê hevalê xwu yê zanayeyî Îstanbul de yew komele nanê ro. Dima yew mekteb akenê ke tutê kurdan biwanê, bibê zanaye û dinya bişinasnê. Dinya de çi qewimîyeno, çi virazîyeno, pê bihesîyê, bimûsê. Kurdî zî teyare virazê. Çiyanê neweyan îcad bikerê… 

Ehmed Ramîz bi xwu zî beno mudirê ê mektebî. Îstanbul de yew weşanxane zî akeno, kitaban weşaneno. Alfabeya Kurdî ke Xelîl Xeyalî herfanê erebkî ra seba kurdan amade kerda weşaneno. 

Xelîl Xeyalî yew kurdo namdar o. Bi eslê xo Modkan ra yo. Modkan yew qezaya Bidlîsî ya. Xelîl Xeyalî zî sey Ehmed Ramîzî miletê xwu ra hes keno. Her di piya wazenê tutê kurdan bi ziwanê xwu biwanê, binusnê, bibê zanaye, miletê xwu rê xizmet bikerê.  

Ehmed Ramîz seba miletê xwu nuşteyan nuseno. Miletê xwu kurdan ra zaf hes keno. Coka nameyê ey biyo “Kurdîzade Ehmed Ramîz”.

Gereka ma zî eynî sey Kurdîzade Ehmed Ramîzî miletê xwu ra zaf hes bikerê, miletê xwu rê xizmet bikerê, miletê xwu miyanê miletan de berz bikerê.

RONAYOXÊ ALFABEYA MA: CELADET BEDIRXAN

Roşan Lezgîn

Ena alfabeya ke ma pê nusnenê, Celadet Alî Bedirxanî û çend hevalanê xwu viraşta. Celadet lajê Alî Bedirxanî û tornê Mîr Bedirxanî yo. Eslê înan Cizîra Botan ra yo, la Celadet serra 1893 de Îstanbul de ame dinya.

Zemanêk, Cizîra Botan merkezê mîrektîya Botanî bi. Tewr peynî de, Mîr Bedirxan mîre bi. Botan, Kurdistan de mintîqeyêko gird o.

Mîr Bedirxan 1803 de ame dinya. Heştês serrîya xwu de bi mîreyê Botanî. Bedirxan Begî 1842 de xwuserîye îlan kerde. 

Cizîre zî biye paytext. Mezelê Mem û Zîne nika Cizîre de yo. “Mem û Zîne” nameyê yew kitabê edebî yê kurdan o. Ehmedê Xanî nuşto.

Artêşa Usmanîyan 1847 de panc hetan ra êrîş kerd û Mîrektîya Botanî rijna, Bedirxan Beg bi şarê keyeyê ey wa berd Îstanbul.

Usmanîyan, dima Bedirxan Beg surgunê Rodosî kerd la lajê ey Îstanbul de mendî. Zafê tornê Bedirxan Begî Îstanbul de ameyî dinya. Nînan ra yew Celadet o.

Celadetî mektebo verîn û miyanîn Îstanbul de wendî. Ê wextan herbê cîhanî yo yewin qewimîya. Celadet zî sey efser miyanê artêşa Usmanîyan de şi herb. 

Dima, Celadet û birayê xwu Kamuran seba wendişî şiyî Almanya. Înan hîrê serrî uca wend. Seba ke dewleta Usmanîyan miyan ra wedarîya û Tirkîya ronîya, Celadet û birayê xwu uca ra şiyî Qahîre. Çimkî dewleta Tirkîya êdî kurdî nêwaştêne.

Celadet Bedirxanî miletê xwu ra zaf hes kerdêne. Tim waştêne ziwan û edebîyatê Kurdî rê xizmet bikero. 

Yew hevalê Celadetî o fransiz estbi, nameyê ey Roger Lescot bi. Eno merdim zî ziwan û folklorê kurdan ra hes keno. Wazeno destanan, deyîran û sanikanê kurdan arêdo. Ey destanê Memê Alanî fekê dengbêjan ra arêda û çap kerde.

Roger Lescot û Celadet Bedirxan gama ke miyanê kurdan ra geyrenê, fekê dengbêjan ra deyîran arêdanê. O wext, hema alfabeya kurdan a Latînî çinê bî. Yanî, ena alfabeya ke nika ma pê nusnenê, hema çinê bî.

Çiyo ke arêdanê, Celadet bi alfabeya erebkî nusneno, Roger zî bi alfabeya latînkî nuseno. Dima gama ke wanenê, Celadet ewnîyeno ke alfabeya Latînî nuştişê Kurdî rê hîna baş a. Enê ser o, qirar dano, vano “Ez gereka seba Kurdî yew alfabeya Latînî amade bikerî.”

Celadet Bedirxan 1930 de alfabeya Latînî ya Kurdî amade keno. La Ekrem Cemîlpaşa û Hemzeyê Muksî alfabeya ey rexne kenê. 

Serra 1931 de rojêk Celadet Bedirxan, Ekrem Cemîlpaşa, Hemzeyê Muksî û Mûsa Beg keyeyê Alî Axayê Zilfoyî de kom benê. Keyeyê Elî Axayî Şam de biyo. Şam paytextê Sûrîye yo. 

Enê zanayeyê kurdan keyeyê Elî Axayî de werdê xwu wenê, çaya xwu şimenê. Dima, dest pê kenê alfabeya ke Celadetî amade kerda ser o xebitîyenê. 

Celadet vano “Gelî hevalan. Her milet, yew ziwanê xwu esto. Ziwanê her miletî goreyê venganê ê miletî virazîyayo. Ziwanê ma kurdan Kurdî zî goreyê qiseykerdişê ma ameyo meydan.” 

Ekrem Cemîlpaşa vano “Kurdî tenya yew ziwan nîyo. Panc varyantan ra ameyo meydan. Enê; Kirdî, Kurmancî, Soranî, Hewramî û Lurî yê.”

Hemzeyê Muksî vano “Alfabeya ke ma amade kenê, gereka heme varyantan rê bibo.”

Celadet vano: “Varyantê Kurdî zaf tênizdî yê. Alfabeya ke mi amade kerda 31 herf ê. Bi ena alfabe heme varyantê ma nusîyenê.” 

Wina derg û dila suhbet kenê. Peynî de pêro piya qirar danê û ena alfabeya ke ma pê nusmenê qebûl kenê. 

A roje ra nat zafê kurdan bi ena alfabe nusnenê. La kurdê ma yê Başûrî û Rojhilatî bi alfabeya Erebî nusnenê.

Celadet Bedirxanî dima dest pê kerd, 1932 de Şam de yew kovare vete. Nameyê kovare “Hawar” a. Kovara Hawar de hîna zaf nuşteyê Kurmancî weşanîyayê. La ca diyayo tayê nuşteyanê Soranî û Kirdî zî. 

Kovara Hawar seba nuştoxîya Kurdî eynî sey mektebî bî. Zaf kesan tede dest bi nuştişê Kurdî kerd. Cegerxwîn, Nûredîn Zaza, Osman Sebrî, Kamuran Bedirxan û Qedrîcanî Hawar de nuştêne.

Senî ke her milet yew ziwanê xwu esto, gereka yew alfabeya xwu zî bibo. Çimkî bê alfabe ziwan nênusîyeno. Nika kurdî bi di alfabeyan nusnenê. Yew alfabeya Latînî, yew zî alfabeya Erebî ya.

Celadet Bedirxan badê ke kovara Hawar vejeno, dima dest bi nuştişê gramerê Kurmancî keno. Wexto ke merdim gramerê ziwanî baş nêzano, merdim nêeşkeno raşt binusno. Eke ziwan rast nênusîyo, fam nêbeno.

Celadet Bedirxan neke tenya kovare vejeno, kitaban zî çap keno. Enê kitaban ra yew Mewlidê Nebî yê Usman Efendîyê Babijî yo. Badê Ehmedê Xasî Usman Efendî zî bi Kirdî yew mewlid nuştbi.

Ma zî gereka heta bi heta mamosta Celadet Ali Bedirxanî rê minetkar bê. Ma xwu rê ey nimûne bigêrê û ma zî çiyo ke vernîya miletê ma akeno, semedê miletê xwu biyarê meydan.