WESANGERO VERÎN YÊ KURDAN: KURDÎZADE EHMED RAMÎZ

Rosan Lezgîn

Miyanê Licê û Dara Hênî heme ko yê. Koyê ucayî heme bi dar û daristan ê. Enê koyî bi her tewir mazêran, hewrsêran, simzêran, seqokêran, mevrokêran, vamêran, încilêran û hema zaf tewirê daran xemilnaye yê. 

Sîneyê koyan ra hênîyê esîlî ber benê. Miyanê koyan ra dereyî û layî resenê pê, benê çemî.

Awe bi xulexul herikîyena. Golanê çeman de tewir bi tewir maseyî asneberîye kenê. Fekê çeman de hêga û bexçeyî kesk û kewe kenê. 

Licê qezaya Diyarbekirî ya, Dara Hênî zî qezaya Çewlîgî ya. Her di zî bajarê zaf rewîn ê.

Miyanê enê her di qezayan de zaf dewî estê. Enê dewan ra yewe Zengesor o.

Serra 1878 de ena dewe de yew tut yeno dinya. Nameyê ey Ehmed Ramîz nanê ro. 

Hewt birayî û di wayî benê. Ehmed Ramîz Zengesor de beno pîl, beno hewtserre, tam yeno wextê wendisî. Ehmed Ramîz lajekêko biaqil biyo.

Seba ke keyeyê yew merdimê înan verîna Diyarbekir de biyo, babîyê ey Ehmed Ramîzî gêno beno emanetê ê merdimê xwu keno ke uca biwano. Çimkî o wext her dewe de mekteb û medresayî çinê biyê.

Ehmed Ramîz Diyarbekir de Medresaya Mesûdîye de dest bi wendis keno.

Diyarbekir de wendisê xwu temam keno û sino Îstanbul, ena rey uca waneno. 

Ehmed Ramîz badê ke Îstanbul de wendisê xwu temam keno. Êdî zaf bêrîya dadî û babîyê xwu, way û birayanê xwu keno. Bêrîya hevalan û merdimanê xwu zî keno. Ageyreno yeno dewa xwu Zengesor.

Dewijê ey sinê dorê Ehmed Ramîzî de kom benê, vanê “Îstanbul de çi esto çi çinê yo? To çi dî, çi pê hesîyayî, çi hewadîsî estê, dê ma rê qal bike.”

Ehmed Ramîz qalê wendisê xwu keno, qalê Îstanbulî keno. Qalê behrî keno, qalê gemîyan keno…

Dima, vano “Tayê merdiman paytextê Fransa Parîs de teyare virasto. Hewa ra perreno…”

Sarê ma o wext pêro nêwende biyo, xebera înan zêde dinya ra çinê biya. 

Dewijî xwu rê heyret manenê. Bawer nêkenê. Vanê, “Teyare çi ra virasto?” Ehmed Ramîz vano “Asin ra virasto.”

Dewijî vanê “Ancax teyrî hewa ra biperrê. Asin hewa ra nêvindeno ke biesko biperro.”

Ehmed Ramîz înan rê tarîf keno, vano “Teyare asin ra virazîyeno. Motorê ey esto, perwaneyê ey estê. Perwaneyî bi suret geyrenê, teyareyî hewa ra gênê. Motor zî sixulîyeno, bi qewetê hewayî teyareyî aver tehn dano…” 

La vano nêvano, nêkeweno sereyê dewijan, kes ey ra bawer nêkeno. Dewijî vanê “Ma va qey ti siyî Îstanbul, to mekteb wendo, ti biyê zanaye. La wina aseno ke to aqil perrnayo, ti biyê gêj!”

Ehmed Ramîz ewnîyeno ke kes ey ra fam nêkeno, dano piro, ancî sino Îstanbul.

Ehmed Ramîz û tayê hevalê xwu yê zanayeyî Îstanbul de yew komele nanê ro. Dima yew mekteb akenê ke tutê kurdan biwanê, bibê zanaye û dinya bisinasnê. Dinya de çi qewimîyeno, çi virazîyeno, pê bihesîyê, bimûsê. Kurdî zî teyare virazê. Çiyanê neweyan îcad bikerê… 

Ehmed Ramîz bi xwu zî beno mudirê ê mektebî. Îstanbul de yew wesanxane zî akeno, kitaban wesaneno. Alfabeya Kurdî ke Xelîl Xeyalî herfanê erebkî ra seba kurdan amade kerda wesaneno. 

Xelîl Xeyalî yew kurdo namdar o. Bi eslê xo Modkan ra yo. Modkan yew qezaya Bidlîsî ya. Xelîl Xeyalî zî sey Ehmed Ramîzî miletê xwu ra hes keno. Her di piya wazenê tutê kurdan bi ziwanê xwu biwanê, binusnê, bibê zanaye, miletê xwu rê xizmet bikerê.  

Ehmed Ramîz seba miletê xwu nusteyan nuseno. Miletê xwu kurdan ra zaf hes keno. Coka nameyê ey biyo “Kurdîzade Ehmed Ramîz”.

Gereka ma zî eynî sey Kurdîzade Ehmed Ramîzî miletê xwu ra zaf hes bikerê, miletê xwu rê xizmet bikerê, miletê xwu miyanê miletan de berz bikerê.